Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα σχετικά με τις αναφορές και τις καταγγελίες γυναικών για περιστατικά κάθε μορφής έμφυλης βίας, σε διαφορετικούς χώρους – και κυρίως εργασιακούς, αναδύεται στην επιφάνεια, όλο και περισσότερο, ένα κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο ορίζεται ως «τοξική αρρενωπότητα».
Τι σημαίνει, όμως, αυτή η έννοια και γιατί μας ενδιαφέρει η προσέγγισή της; Η έννοια της τοξικής αρρενωπότητας συναντάται κυρίως στις κοινωνικές επιστήμες και περιγράφει παραδοσιακές στερεότυπες αντιλήψεις, προκαταλήψεις και συμπεριφορές των ανδρών, οι οποίες δημιουργούν άμεσα αρνητικές κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις σε όσες και όσους τις υφίστανται.
Ένας άνδρας, ο οποίος δρα με βάση τα πρότυπα της τοξικής αρρενωπότητας, εμφανίζει κυριαρχικές/ εξουσιαστικές τάσεις απέναντι στις γυναίκες, τις οποίες πολύ συχνά υποτιμά, είτε ως προσωπικότητες είτε ως εργαζόμενες είτε ακόμα, και ως μέλη της κοινωνίας. Επίσης, πολλές φορές, ο τοξικά αρρενωπός άνδρας εμφανίζει παράλογα υψηλή αυτοπεποίθηση και έλλειψη συναισθημάτων. Γνωρίσματα όπως ο μισογυνισμός, η ομοφοβία, ο εκφοβισμός και η βία, σε κάθε μορφή της, είναι εκείνα, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε ακραίες συμπεριφορές (π.χ. κακοποίηση γυναικών), κατά τις οποίες η έννοια της τοξικής αρρενωπότητας, παύει να αποτελεί «ιδέα» και γίνεται «πράξη» διακριτικής μεταχείρισης, με ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για τα θύματα. Πολύ συχνά, στην κοινωνία την οποία ζούμε, η τοξική αρρενωπότητα βλέπουμε να «καλύπτεται» με το «ένδυμα» μιας αρρενωπότητας περασμένων δεκαετιών και να αναγνωρίζεται μάλιστα, από αρκετούς ανθρώπους, ως «θετικό» χαρακτηριστικό. Ωστόσο, δεν παύει να αποτελεί τοξική συμπεριφορά απέναντι στη διαφορετικότητα, απέναντι στις γυναίκες και απέναντι σε μια κοινωνία που προσπαθεί να αλλάξει τα παραδοσιακά αυτά μοτίβα συμπεριφοράς.
Η τοξική αρρενωπότητα μπορεί να εμφανιστεί μέσα στην οικογένεια, όταν ο άνδρας πιστεύει ότι η σύντροφος/σύζυγος αποτελεί κτήμα του ή/και εμμένει στους «παραδοσιακούς» ρόλους των φύλων. Μπορεί να εμφανιστεί ακόμα, στους χώρους εργασίας, όταν το «όχι» της γυναίκας εργαζόμενης δεν είναι αρκετό και η ίδια καλείται να διαχειριστεί περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, λεκτικής/ψυχολογικής ή και σωματικής βίας από συναδέλφους, από προϊσταμένους ή/και πελάτες. Μπορεί, επίσης, να εμφανιστεί και μέσα στα πλαίσια της ίδιας της κοινωνίας, μέρος της οποίας θα σταθεί απέναντι, και όχι δίπλα, σε μια γυναίκα-θύμα της τοξικής αρρενωπότητας, όταν εκείνη θα μιλήσει κάποια στιγμή για όσα βίωσε από τον/τους δράστη/ες και θα τη ρωτήσει «γιατί τώρα;» ή θα της αποδώσει μέρος της ευθύνης για την κακοποίηση που υπέστη.
Η τοξική αρρενωπότητα, όπως γίνεται φανερό, είναι ένα φαινόμενο που μας αφορά όλους και όλες, αν θέλουμε να είμαστε και να λειτουργούμε ως μέλη μιας κοινωνίας απελευθερωμένης από τη βία κατά των γυναικών. Η διέξοδος από αυτό το φαινόμενο θα βρεθεί μόνο με την άρση των έμφυλων στερεότυπων αντιλήψεων, των προκαταλήψεων και των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών ή και ακόμα με την αλλαγή συμπεριφοράς των ατόμων αλλά και με κατάλληλες θεσμικές αλλαγές.
Όλοι και όλες μαζί οφείλουμε να επιδείξουμε «μηδενική ανοχή» στο φαινόμενο της τοξικής αρρενωπότητας, στις διακριτικές συμπεριφορές και στην άσκηση της έμφυλης βίας. Οφείλουμε να μιλάμε ανοιχτά ενάντια στην κακοποίηση, να μην ψάχνουμε για ελαφρυντικά, να μη δικαιολογούμε βίαιες συμπεριφορές, να μη στοχοποιούμε τα θύματα και όλα αυτά με την ελπίδα, κάποια στιγμή, φαινόμενα σαν την τοξική αρρενωπότητα να εκλείψουν από την κοινωνία μας.
Είναι σημαντικό, τέλος, να γίνει αντιληπτό από τις γυναίκες θύματα της τοξικής αρρενωπότητας ότι υπάρχουν πολλές άλλες γυναίκες, σε όλους τους τόπους και χώρους, προερχόμενες από κάθε εκπαιδευτική, κοινωνική και οικονομική βαθμίδα, που ζουν κάτω από το ίδιο καθεστώς. Αυτές οι γυναίκες μπορεί να αποδυναμώνονται, να χάνουν την αυτοπεποίθησή τους και να απομονώνονται κοινωνικά, αλλά είναι σπουδαίο να γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνες.
Για όλες τις γυναίκες που βιώνουν κακοποιητικές συμπεριφορές, στο όνομα μιας ηγεμονικής αρρενωπότητας, υπάρχουν πανελλαδικά δομές στήριξης που στοχεύουν και ελπίζουν στην προσωπική, κοινωνική και εργασιακή ενδυνάμωσή τους. Εξάλλου, τίποτα δεν περιγράφει καλύτερα τη στήριξη που μπορούν να έχουν οι γυναίκες θύματα βίας από το σύνθημα της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, «Δεν είσαι η μόνη. Δεν είσαι μόνη!».
Στοιχεία επικοινωνίας Συμβουλευτικού Κέντρου Σύρου
Διεύθυνση: Φολεγάνδρου 2, 84100 Ερμούπολη, Σύρος
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή, 08:00-16:00
Τηλέφωνο: 22810 76496
Fax: 22810 76497
E-mail: ermoupoli@isotita.gr
