Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Οινοτουρισμού (European Day of Wine Tourism) γιορτάζεται κάθε χρόνο από το 2009 τη δεύτερη Κυριακή του Νοεμβρίου. Συμμετέχουν τα οινοποιεία, που ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πόλεων του Κρασιού (RECEVIN) ή σε οινοτουριστικά δίκτυα. Στόχος της γιορτής είναι να αναδείξει τον πολιτισμό και τις παραδόσεις των πόλεων και περιοχών εκείνων, που σχετίζονται με την καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή οίνου.

Με αφορμή λοιπόν, την Ευρωπαϊκή Ημέρα Οινοτουρισμού συναντήσαμε την πολυβραβευμένη ακαδημαϊκό, κυρία Μαριάννα Σιγάλα, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, η οποία μας μίλησε για το κρασί και το δίκτυο τουρισμού που αναπτύσσεται γύρω από το προϊόν αυτό.

Κυρία Σιγάλα, μπορείτε να μας δώσετε μία εικόνα σχετικά με το επίπεδο που βρίσκεται ο Οινοτουρισμός στη χώρα μας;

Ο οινοτουρισμός στην Ελλάδα βρίσκεται σε μια συνεχόμενη ανοδική πορεία, η οποία προσδοκάται να συνεχίσει για αρκετά χρόνια. Ο κλάδος έχει αναδείξει ήδη πολλές καλές πρακτικές σε παγκόσμιο επίπεδο (π.χ. οινοποιεία και οινικές διαδρομές από τη Βόρεια Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τα νησιά όπως η Κρήτη, η Σαντορίνη, η Σάμος και η Κεφαλονιά) καθώς επίσης έχει καταφέρει να προσελκύσει αλλά και να κρατήσει μια νέα ή τρίτη γενιά σωστά εκπαιδευμένων οινοποιών, η οποία έχει ταλέντο, δημιουργικότητα και επιχειρηματικότητα, αγαπά να μαθαίνει γρήγορα, έχει αγάπη και πάθος για τον οίνο και την ανάδειξη της πολιτισμικής μας κληρονομιάς μέσω του οίνου, της αμπελουργίας, της οινοποίησης αλλά και οινοτουρισμού. Η συνεχόμενη ανάπτυξη και δραστηριοποίηση συλλογικών οργανισμών, φορέων και συνεργιών (π.χ. δίκτυα και clusters επιχειρήσεων) αποτελεί επίσης ένα εχέγγυο για τη μελλοντική ανοδική πορεία του οινοτουρισμού, καθώς τέτοιες ενέργειες υποδεικνύουν ότι έχει γίνει συνειδητό πως η ανάπτυξη του οινοτουρισμού χρειάζεται συλλογικότητα σε όλη την αλυσίδα αξίας του οίνου (π.χ. αμπελουργία, οινοποίηση, λιανεμπόριο) αλλά και με συσχετιζόμενες βιομηχανίες (π.χ. τουριστικός κλάδος, επιχειρήσεις εστίασης, μεταφορές, φεστιβάλ και άλλους φορείς οργανώσεων, εκδηλώσεων, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς).

Ποιο είναι το κίνητρο ώστε να επενδύσει κανείς σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού, μιας και υπάρχει κάτι πολύ ειδικό σε αυτό το concept;

Οινοτουρισμός είναι κάτι πολύ περισσότερο από τη δοκιμή κρασιών. Τόσο, η προσφορά όσο και η ζήτηση του οινοτουρισμού έχουν αναπτυχθεί σε ένα ποικιλόμορφο και συνεχώς εξελισσόμενο μείγμα οινοτουριστών και συνεπώς οινικών εμπειριών. Η σχέση μάλιστα των δύο είναι αλληλένδετη: όσο διαφορετικοί άνθρωποι προσελκύονται με το θέμα του οίνου να επισκεφθούν έναν προορισμό ή να συμμετέχουν σε μια δραστηριότητα σχετιζόμενη με το κρασί, τόσο και τα οινοποιεία και άλλοι φορείς αναπτύσσουν και διαφοροποιούν τις εμπειρίες τους για να προσελκύσουν και να ικανοποιήσουν τη διαφορετική ζήτηση και το ανάποδο.

Συνεπώς, είναι πλέον μύθος ότι το κλασικό προφίλ του οινοτουρίστα είναι ώριμος μεσήλικας, με υψηλό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο, άντρας, και γνώστης του κρασιού. Στην πραγματικότητα, πολλοί οινοτουρίστες πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν είναι κυρίως άντρες, δεν είναι υψηλού οικονομικού – κοινωνικού επιπέδου και πολλές φορές μπορεί να μην έχουν ιδέα από κρασί ή ακόμα και να μην τους ενδιαφέρει και το τι κρασί πίνουν. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια το γρήγορα ανερχόμενο τμήμα αγοράς οινοτουρίστα είναι “the three generation groups” (παππούς-γιαγιά, γονείς και παιδιά) που όλοι μαζί επισκέπτονται οινοποιεία για να γιορτάσουν σημαντικά γεγονότα όπως γενέθλια, βαφτίσια, γάμους, επετείους. Η αγορά αυτή είναι πολύ ελκυστική οικονομικά (υψηλή δαπάνη ανά πελάτη) αλλά απαιτεί και από τα οινοποιεία να αναπτύξουν υπηρεσίες που να ικανοποιούν όλους τους πελάτες (π.χ. παιδικό μενού, μη αλκοολούχα ποτά, παιδικές χαρές και δραστηριότητες για παιδιά, λιανεμπόριο και spa για κυρίες και αίθουσα για πούρα για άντρες, πισίνες και άλλες δραστηριότητες). Πολλά οινοποιεία παγκοσμίως έχουν αναπτυχθεί σε all integrated resorts (hotels, restaurants, cafes, swimming pools, cinema, retailing, gallery and art exhibitions, eco-farms etc). 

Στην εποχή μας, υπάρχουν πολλά κίνητρα και λόγοι που κάποιος μπορεί να προσελκυσθεί να συμμετέχει σε μια οινοτουριστική εμπειρία ή να ταξιδέψει σε έναν οινοτουριστικό προορισμό όπως, για παράδειγμα:

  • Για να βρεθεί και να μυρίσει τη φύση (π.χ. περιήγηση στους αμπελώνες, συμμετοχή στον τρύγο) ή να χρησιμοποιήσει τη φύση σαν το τοπίο-stage της εμπειρίας του (οργάνωση ενός γάμου ή party γενεθλίων μέσα στα αμπέλια).
  • Για να απολαύσει ένα γεύμα με συνοδεία κρασιού.
  • Για να γνωρίσει έναν τόπο, τον πολιτισμό του, τους ανθρώπους του.
  • Για να περάσει κάποιον ποιοτικό χρόνο με την παρέα του, την οικογένεια του.
  • Για να κάνει οινο-σπα.
  • Για να συμμετέχει σε μια επαγγελματική εκδήλωση (p.x. weekend treatment, meeting, seminar).

Με άλλα λόγια ο οινοτουρισμός είναι μια εναλλακτική μορφή τουρισμού που μπορεί, εάν αναπτυχθεί σωστά και υπεύθυνα, να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή και τρόπος για έναν επισκέπτη να δει, να μάθει και να σεβαστεί έναν τόπο και τους ανθρώπινους, να δει τους φυσικούς και πολιτιστικούς του πόρους με άλλα ‘μάτια’ και προσέγγιση, καθώς και να δώσει τα οικονομικά μέσα και δυνατότητες στις τοπικές κοινωνίες να αναβιώσουν και να αναδείξουν τους πόρους αυτούς.

Πόσο επηρέασε η Covid – 19 τον συγκεκριμένο κλάδο του κρασιού και με τι τρόπους θα μπορούσε να διαδοθεί περισσότερο η διαφορετική αυτή τουριστική προσέγγιση; Υπάρχει κάποια προωθητική κίνηση που να ξεχωρίζετε;

Όσες περισσότερες συνέργειες αναπτύσσει ο οινοτουρισμός με άλλους ‘κλάδους’, π.χ. τέχνες (βλ. φεστιβάλ, εκθέσεις φωτογραφίας, ζωγραφική αμπελώνων και άλλα αντικείμενα οίνου), τουρισμός, μεταφορές (π.χ. in-flight catering), τόσο περισσότερο θα γίνει όχι μόνο ευρύτερα γνωστός αλλά θα διεισδύσει ο οίνος και η κουλτούρα του σαν τρόπος της ζωής και της καθημερινότητας μας (lifestyle). Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό, καθώς υπάρχουν χώρες που έχουν είτε μακρά παράδοση είτε νέα εξέλιξη στον οινοτουρισμό (π.χ. Γαλλία και Αυστραλία), καθώς ο οίνος ιστορικά αποτελεί κομμάτι της ζωής και της κουλτούρας της κοινωνίας (π.χ. στην Αυστραλία η επίσκεψη σε ένα οινοποιείο για ένα κρασί ή ένα γεύμα με φίλους είναι μια πολύ κλασική πρόταση κοινωνικής εξόδου, the Australian way).

Μου άρεσε ιδιαίτερα μια εκδήλωση των δρόμων του κρασιού της Κρήτης “Bring your own wine”. Βασικά οι καταναλωτές μπορούν να αγοράσουν το κρασί τους από οινοποία και στη συνέχεια να το φέρουν για να το καταναλώσουν σε ένα από τα συνεργαζόμενα εστιατόρια ή μπαρ. Τα τελευταία θα προσφέρουν ποτήρια και παγονιέρα δωρεάν. Η ενέργεια αυτή είναι αξιόλογη γιατί:

  • Είναι απλή αλλά με πολλαπλά οφέλη.
  • Δείχνει ότι η σωστή ανάπτυξη του οινοτουρισμού απαιτεί συνέργειες και συνεργασία με πολλές και διαφορετικές επιχειρήσεις και εκτός του κλάδου του οίνου. Ακόμα και μια απλή win-win ενέργεια σαν αυτή μπορεί να φέρει κοντά και να δείξει και σε άλλους πώς οι συνέργειες επωφελούν όλους, οινοποιεία πωλούν τις φιάλες τους, οι πελάτες έχουν ευελιξία του τόπου κατανάλωσης, τα εστιατόρια προσελκύουν και μάλλον θα αποκτήσουν (νέους) πελάτες, ενώ έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν το μενού τους, και τέλος μπαίνει και γίνεται το κρασί ένα αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής ζωής στην εξίσωση ζήτηση – αγορά.

Η covid-19 επηρέασε πολύ την εστίαση και συνεπώς τον οινοτουρισμό (π.χ. κατανάλωση κρασιού σε οινοποιία). Όμως ο οινοτουρισμός για πολλές χώρες ήταν και μια από τις μορφές τουρισμού που προσέλκυσε τους πρώτους τουρίστες μετά τα lockdowns, αφού λόγω της πανδημίας πολλοί προτιμούσαν να ταξιδεύουν και να βρίσκονται στην ύπαιθρο και στους αμπελώνες παρά σε πόλεις και κλειστούς χώρους.

Λόγω covid-19 πολλά οινοποιεία και οινικοί τουρισμοί κατάφεραν να αναπτύξουν και να υιοθετήσουν μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα τεχνολογικές εφαρμογές που πάντα έλεγαν να κάνουν αλλά ποτέ δεν έκαναν, π.χ. virtual wine tastings, virtual tours in wineries and wine destinations, virtual social drinks, virtual master classes, virtual wine tours.

Αυτή η τεχνολογική επιτάχυνση είναι εδώ για να μείνει, καθώς δίνει επιπρόσθετα έσοδα στα οινοποιία, ενώ ανοίγει μια νέα – διεθνοποιημένη αγορά που κάποια στιγμή μπορεί και να τα επισκεφθεί στην πραγματικότητα ή να αγοράσει τα κρασιά τους.

Τη δεδομένη στιγμή ο Οινοτουρισμός στηρίζεται επαρκώς στην Ελλάδα ώστε να μπορεί να αναπτυχθεί περεταίρω; Ποια πλεονεκτήματα και ποια μειονεκτήματα υπάρχουν;

Δυστυχώς η Ελλάδα δεν έχει την εικόνα και τη φήμη ούτε του ‘καλού’ κρασιού αλλά ούτε και του οινικού προορισμού.

Για πολλούς το πιο γνωστό κρασί είναι η ρετσίνα, που δεν ξέρουν καν ότι δεν είναι κρασί.

Και για ακόμη περισσότερους η Ελλάδα είναι ένας τουρισμός για ήλιο και θάλασσα, δηλαδή για το καλοκαίρι και μόνο.

Ο οινοτουρισμός στη χώρα μας πρέπει πρώτα να ξεπεράσει και να διαψεύσει αυτά τα λανθασμένα στερεότυπα στην αγορά (και κυρίως τη διεθνή αγορά). Με άλλα λόγια δεν ξεκινάμε από το μηδέν αλλά από ένα αρνητικό επίπεδο…

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία οινοποίησης, αμπελουργίας, τοπικών ποικιλιών και πολλών άλλων σχετικών κλάδων, π.χ. παραγωγή βαρελιών ή εμπόριο κρασιού με Ρωσία (του vin santo τη θεία κοινωνία, μοναδικά γεωτοπία αμπελώνων π.χ. Σαντορίνης). Θα πρέπει να αξιοποιήσουμε, να προστατεύσουμε αλλά και να αναδείξουμε όλους αυτούς τους φυσικούς, πολιτιστικούς και ανθρώπινους πόρους συνδυάζοντάς τους με οινικές εμπειρίες έτσι ώστε ο οινοτουρισμός να γίνει μοχλός μιας βιώσιμης και υπεύθυνης (τουριστικής) ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών.

Στην παρούσα φάση ποιες χώρες έχουν την πρωτιά σε αυτόν τον τομέα;

Εκτός από το καλό οινικό προϊόν οι πιο κάτω προορισμοί έχουν και οινοτουριστικό ενδιαφέρον:

  • South Africa – Stellenbosch: Συνδυασμός του οίνου με την τέχνη, με τα τοπικά προϊόντα και την κουλτούρα.
  • California: Φοβερή τεχνολογία, έρευνα, επαγγελματισμός και συνέργειες μεταξύ wine, tourism και university industries.
  • France: Μακρά ιστορία και κουλτούρα.
  • Italy: Καινοτομία σε οινικά και γαστρονομικά προϊόντα και εμπειρίες, κουλτούρα και ιστορία, όμορφα τοπία.
  • Australia: Συνέργειες με πολλούς άλλους κλάδους, creative industries, tourism industry, aboriginal tourism, μέρος της κουλτούρας – καθημερινότητας , όμορφα γεω-τοπία, ποικιλία και καινοτομία σε οινικές εμπειρίες.

Ποιες είναι οι συνήθεις δυσκολίες, τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει κάποιος που θέλει να ασχοληθεί με τον Οινοτουρισμό στην Ελλάδα;

  • Νομική πολυπλοκότητα στην αδειοδότηση.
  • Εμπλοκή πολλών φορέων, υπουργείων, νόμων κλπ (η γραφειοκρατία είναι τεράστιο εμπόδιο).
  • Πολλές φορές οι νόμοι δεν συμβαδίζουν.
  • Lack of legislative integration.
  • Conflicting interests between various stakeholders.

Ποια είναι τα αγαπημένα σας οινοποιεία;

 

 

* Η Δρ. ​​Μαριάννα Σιγάλα είναι ​Κ​αθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. ​Έχει θητεύσει σε καθηγητικές θέσεις στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Αυστραλίας, στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, και σε άλλα ελληνικά και ευρωπαϊκά πανεπιστημιακά ιδρύματα όπως το Πανεπιστήμιο του Surrey, Πανεπιστήμιο του Westminster και Πανεπιστήμιο του Strathclyde. Έχει επίσης διατελέσει Διευθύντρια του Κέντρου Διαχείρισης Τουρισμού και Αναψυχής (CTLM) στο UniSA Business, University of South Australia (2015–2021). Κατέχει διδακτορικό δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο του Surrey, καθώς και Πιστοποιητικό Προηγμένων Ακαδημαϊκών Σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Strathclyde και MSc στη Διαχείριση Τουρισμού από το Πανεπιστήμιο του Surrey.

Η έρευνα της κας Σιγάλα είναι πολυβραβευμένη από διεθνή συνέδρια και ακαδημαϊκά περιοδικά, ενώ μελέτες και άρθρα της έχουν ​ευρέως ​δημοσιευθεί ​μεταξύ άλλων και ​στο International Journal of Contemporary Hospitality Management και στο International Journal of Hospitality Management​. Το δημοσιευμένο έργο της συμπεριλαμβάνει μεταξύ των άλλων 11 βιβλία (3 βιβλία σχετικά με οινικό τουρισμό) και πάνω από 150 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά. Το ερευνητικό της ενδιαφέρον εστιάζει στη διοίκηση υπηρεσιών και εφαρμογών Tεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνίας(ΤΠΕ) στον τουρισμό και τη φιλοξενία. Έχει επίσης έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον και δημοσιεύσεις στον οινικό τουρισμό, καθώς και στο e-learning. Η Δρ. Σιγάλα έχει επίσης επανειλημμένα εκλεγεί και είναι Μέλος σε Διοικητικά Συμβούλια Διεθνών τουριστικών επιστημονικών οργανώσεων, όπως ΙFITT, I-CHRIE, CAUTHE, HeAIS, ​και EuroCHRIE.

Έχει συμμετάσχει και συντονίσει πολλά διεθνή ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από διεθνείς και εθνικούς φορείς, π.χ.  Council of Europe.

Η κα. Σιγάλα είναι αρχισυντάκτρια (Editor-In-Chief) των επιστημονικών περιοδικών Journal of Service Theory & Practice και Journal of Hospitality & Tourism Management. Το 2016, βραβεύτηκε με το EuroCHRIE Presidents’ Award για την αξιόλογη και πολυετή συμβολή της στη διεθνή τουριστική εκπαίδευση και έρευνα. Από το 2020, η καθηγήτρια Μαριάννα Σιγάλα επίσης εκλέχτηκε ως Research Fellow of CAUTHE, στο Research College of CAUTHE.